NSƯT Đức Lưu sinh năm 1939 trong một gia đình trí thức tại thị trấn Tây Đằng, phủ Quảng Oai, huyện Ba Vì, Hà Tây (nay là Hà Nội). Bà thuộc thế hệ sinh viên khóa I của Đại học Điện ảnh Việt Nam (nay là Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội) cùng khóa với nghệ sĩ Trà Giang và tốt nghiệp năm 1962.

Trong thời gian đang theo học trường điện ảnh, bà tham gia phim Cô gái công trường, là bộ phim truyện thứ hai của điện ảnh cách mạng Việt Nam sau Chung một dòng sông.

Trong sự nghiệp diễn xuất của NSƯT Đức Lưu phải đặc biệt kể tới vai Thị Nở phim Làng Vũ Đại ngày ấy. Trong suốt thời gian quay phim, bà thường xuyên phải đeo hàm răng giả, nhét hai cục bông vào hai bên má để tạo hình diễn viên.

Vai diễn thành công đến mức nhắc tới Đức Lưu là người ta nhắc tới Thị Nở và thậm chí, khán giả còn gọi bà là Thị Nở thay cho tên thật.

Cái bóng của vai diễn lớn đến nỗi bà từ bỏ sự nghiệp điện ảnh của mình và chuyển về làm công tác đối ngoại ở Thành ủy Hà Nội. Năm 1996, bà cùng đồng nghiệp thành lập trường Đại học Công nghệ và Kinh doanh Hà Nội và tham gia công tác quản lý trường. NSƯT Đức Lưu chỉ đóng 2 phim điện ảnh trong suốt sự nghiệp của mình.

Về đời tư, NSƯT Đức Lưu từng có mối tình 5 năm với một nhà thơ nổi tiếng. Hai người thậm chí đã bàn đến chuyện đám cưới nhưng cuối cùng lại chia tay. Bà gặp chồng bà sau này – Nhà khoa học, Giáo sư – Tiến sĩ Trần Hạ Phương tại trường Đại học Tổng hợp Hà Nội khi đăng ký lớp học tiếng Anh buổi tối. Thời điểm đó, ông là cán bộ giảng dạy tại trường.

Cả hai kết hôn năm 1962 và có với nhau 2 người con trai. NSƯT Đức Lưu có 2 người con trai đều thành danh và gia đình hạnh phúc.

Theo lời bà thì con dâu thảo hiền, khéo vun vén tổ ấm. Năm 2007, chồng NSƯT Đức Lưu bị đột quỵ và nằm liệt giường và qua đời 5 năm sau đó.

Cháu trai lớn của bà cũng vừa kết hôn cách đây chưa lâu. Bản thân NSƯT Đức Lưu hiện đang sống cùng vợ chồng con trai út. Thấy con cháu hạnh phúc, hòa thuận, bà rất yên lòng.

Ở tuổi 84, trong khi nhiều nghệ sĩ cao tuổi thường rơi vào cảnh neo đơn, sống nghèo khó thì NSƯT Đức Lưu lại có cuộc sống an nhàn. Bà thường dùng tiền lương hưu của mình để đi làm từ thiện bởi con cháu đều có cuộc sống khá giả, lo được cho mẹ, cho bà.

Nữ nghệ sĩ cho biết, bà tham gia một nhóm thiện nguyện và các thành viên trong nhóm thường tự bỏ tiền túi kết hợp kêu gọi người thân quen ủng hộ. Ai có gì góp nấy như tiền bạc, lương thực, quần áo, thuốc men… Tất cả được đóng gói cẩn thận và gửi cho trẻ em vùng cao.

Dù tuổi cao nhưng NSƯT Đức Lưu không muốn để mình nhàn rỗi mà luôn muốn bận rộn, muốn làm việc để cuộc sống của mình không vô vị. Cho nên một ngày của bà thường bắt đầu lúc 6 giờ sáng, ngồi thiền khoảng một giờ, sau đó ăn sáng và đưa các cháu đến trường. Bà tập thiền từ vài năm nay nhằm cải thiện trí nhớ và giúp tĩnh tâm.

Thời gian rảnh, bà đọc sách, xem phim, thời sự trên VTV1 và nghe nhạc. Chiều mát trời thì nhờ con chở đi dạo phố vài vòng hay bắt taxi sang chơi nhà bạn. Thỉnh thoảng bà dự sinh hoạt của các hội tham gia ở khu phố.

Dù ở tuổi 84 nhưng NSƯT Đức Lưu vẫn rất khỏe mạnh, không ốm đau, bệnh vặt. Trong một bài phỏng vấn gần đây, nghệ sĩ Đức Lưu tâm sự rằng, ở cái tuổi gần đất xa trời như bà mà gia đình sung túc, con cháu thành đạt, lại được đi đó đây như bà thì không còn gì nuối tiếc.

Nữ nghệ sĩ chỉ xin có sức khỏe để được nhìn các cháu khôn lớn, có điều kiện giúp đỡ thêm người nghèo. Bà cũng mong ước đủ duyên để viết một quyển hồi ký ghi lại chặng đường nghệ thuật và cuộc đời đã qua. Đối với bà, mỗi ngày đều trôi qua nhẹ nhàng, không phiền muộn. Bà bằng lòng với những gì đang có để tự thấy mình còn hạnh phúc.