Dự án thành phần 3 vành đai 4 Hà Nội theo phương thức đối tác công tư (PPP) gồm xây tuyến cao tốc 4 làn xe trong giai đoạn đầu, nâng lên 6 làn xe ở giai đoạn hoàn chỉnh, dài 113 km đi qua Hà Nội, Hưng Yên và Bắc Ninh, dự kiến khai thác từ năm 2027.

Theo đề xuất của UBND Hà Nội, nhóm 1 (gồm xe dưới 12 chỗ, xe tải dưới 2 tấn) có mức phí khởi điểm thấp nhất mỗi km 1.900 đồng; nhóm 2 (xe từ 12 chỗ đến 30 chỗ, xe tải từ 2 tấn đến 4 tấn) 2.470 đồng; nhóm 3 (xe từ 31 chỗ trở lên, xe tải từ 4 đến 10 tấn) 3.230 đồng; nhóm 4 (xe từ 10 tấn đến 18 tấn, xe container 20 ft) 5.130 đồng; cao nhất là nhóm 5 (xe tải từ 18 tấn trở lên, container 40 ft) 7.220 đồng.

Như vậy, nếu lưu thông toàn bộ vành đai 4, mức phí khởi điểm với xe con khoảng 214.000 đồng, xe nhóm 5 khoảng 815.000 đồng mỗi lượt. Mức phí các loại phương tiện được tăng 3 năm một lần cho đến khi dự án hoàn vốn, dự kiến năm 2054.

Dự án thành phần 3 vành đai 4 có tổng mức đầu tư chưa bao gồm lãi vay là 53.633 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách 26.767 tỷ đồng, nguồn vốn BOT 26.865 tỷ đồng. Lãi vay trong thời gian thi công 2.659 tỷ đồng.

Hướng tuyến đường Vành đai 4 đoạn qua TP Hà Nội. Nguồn:UBND thành phố Hà Nội

Giải thích về mức phí trên, UBND Hà Nội cho biết, mức phí của dự án phù hợp khung giá tại Thông tư số 35/2016 của Bộ Giao thông Vận tải và tham chiếu theo khung giá vé của các dự án thành phần cao tốc Bắc Nam theo hình thức BOT giai đoạn 2017-2020.

Thông tư 35 quy định mức thu ở các dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh tối đa trên một km cho xe nhóm 1 là 2.100 đồng, xe nhóm 5 là 12.000 đồng. Mức thu đối với xe chở hàng áp dụng theo trọng lượng toàn bộ xe, không phân biệt có chở hàng hay không.

So sánh với tuyến cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo theo phương thức PPP (thuộc dự án cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2017-2021), mức thu theo hợp đồng mỗi km là 2.100 đồng với xe tiêu chuẩn, đạt mức trần theo quy định của Bộ Giao thông Vận tải.

Theo ghi nhận của VnExpress, mức phí mỗi km các tuyến cao tốc quanh khu vực Hà Nội như Pháp Vân - Cầu Giẽ hiện nay là 1.250 đồng đối với xe tiêu chuẩn. Trước đây, mức phí theo hợp đồng là 1.500 đồng và lộ trình 3 năm được điều chỉnh tăng 18%. Năm 2017, Chính phủ yêu cầu các dự án BOT giảm phí nên tuyến cao tốc này đã giảm xuống 1.250 đồng và chưa tăng trở lại đến nay.

Cao tốc Hà Nội - Hải Phòng có mức phí 2.000 đồng mỗi km đối với xe tiêu chuẩn, hợp đồng BOT quy định 5 năm được tăng phí một lần 20%. Từ khi khai thác năm 2015 đến nay, cao tốc này chưa điều chỉnh mức phí.

Cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn hiện có mức phí 2.100 đồng mỗi km với xe tiêu chuẩn, đạt tối đa khung giá.

Với mức phí đề xuất cho vành đai 4, UBND Hà Nội tính toán lợi nhuận của nhà đầu tư là 11,7%, lãi vay ngân hàng trong quá trình xây dựng và khai thác dự án là 10,3%, thời gian hoàn vốn 26,8 năm.

Vành đai 3 Hà Nội thường xuyên ùn tắc. Ảnh: Ngọc Thành

Với mức thu phí và phương án tài chính đã đề xuất, Hà Nội đánh giá dự án PPP vành đai 4 khi có vốn ngân sách hỗ trợ 26.767 tỷ đồng (gần 50% tổng mức đầu tư) sẽ đạt tính khả thi.

Theo đại diện Bộ Giao thông Vận tải, hiện nay mức phí khởi điểm với cao tốc 4 đến 8 làn xe tại khu vực đô thị từ 1.500 đồng đến 2.100 đồng mỗi km với xe tiêu chuẩn, nên mức phí 1.900 đồng mỗi km vành đai 4 áp dụng vào năm 2027 là hợp lý. Dự án PPP luôn phải tính toán phương án tài chính khả thi dựa trên lợi ích của ba bên là nhà nước, nhà đầu tư và người dân.

Về việc tăng phí thường kỳ sau 3 năm tuyến đường đi vào sử dụng, đại diện Bộ cho biết tình hình kinh tế phát triển, thu nhập của người dân tăng nên mức chi trả dịch vụ đường bộ cũng có thể điều chỉnh tăng để đảm bảo khả năng thu hồi vốn của dự án. Các dự án BOT điều chỉnh phí sau 3 năm được các bên đánh giá là phù hợp.

Mức phí và phương án tài chính của dự án PPP ban đầu được tính toán theo lưu lượng phương tiện dự báo, chi phí đầu tư, lãi suất ngân hàng... Tuy nhiên, khi đưa vào khai thác, hàng năm cơ quan chức năng tính toán doanh thu trên lưu lượng phương tiện thực tế để điều chỉnh phương án tài chính. Có dự án phải kéo dài thời gian thu phí do lưu lượng thấp, giảm doanh thu, ngược lại khi dự án có doanh thu tăng so với phương án tài chính thì sẽ giảm thời gian thu phí.

PGS.TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư hạ tầng giao thông nhận định, mức phí dịch vụ đường bộ của dự án BOT nhằm hoàn vốn đầu tư xây dựng tuyến đường, bao gồm cả vốn nhà đầu tư và vốn ngân sách, lãi vay ngân hàng, lợi nhuận của nhà đầu tư. Ngoài ra, tiền phí dịch vụ còn phải chi trả công tác quản lý vận hành tuyến cao tốc khi khai thác, bao gồm chi phí vận hành thu phí, tổ chức đảm bảo an toàn giao thông, cứu nạn, chi phí bảo trì thường xuyên và sửa chữa lớn sau 5-10 năm. Dự án cao tốc thường có vốn đầu tư và chi phí bảo trì sau khi khai thác lớn, do đó mức phí sử dụng đường cao tốc cao hơn so với các dự án BOT quốc lộ.

Dự án thành phần 3 vành đai 4 Hà Nội gồm xây cao tốc 113 km, đi qua Hà Nội, Hưng Yên và Bắc Ninh. Điểm đầu dự án tại điểm nối cao tốc Hà Nội - Lào Cai, điểm cuối nối cao tốc Nội Bài - Hạ Long. Dự án khởi động từ năm 2022, mục tiêu đưa vào khai thác từ 2027.

Việc hoàn thiện vành đai 4 vùng Thủ đô sẽ góp phần giải tỏa ách tắc giao thông, kết nối giữa các tỉnh và tạo không gian phát triển mới cho cả vùng Thủ đô, trong đó có Hà Nội, Hưng Yên và Bắc Ninh.

Đoàn Loan