Dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi trình Chính phủ đề xuất bổ sung quy định chuyển tiếp liên quan tới người tham gia BHXH tự nguyện trước khi luật có hiệu lực, dự kiến ngày 1/7/2025.

Cụ thể, lao động tham gia BHXH tự nguyện trước thời điểm này mà đóng đủ 20 năm thì được hưởng lương hưu ở tuổi 55 với nữ, 60 tuổi với nam. Lao động không bị trừ 2% như trường hợp nghỉ hưu trước tuổi. Nếu đề xuất được thông qua, người tham gia ở khu vực tự nguyện được nghỉ hưu sớm 2-5 năm so với lao động ở khu vực bắt buộc.

Người lao động tự do ở Tam Kỳ (Quảng Nam) tìm hiểu về chính sách BHXH tự nguyện, tháng 7/2023. Ảnh: Hồng Chiêu

Chính sách không áp dụng với người tham gia BHXH bắt buộc. Điều kiện hưởng lương hưu của lao động khu vực này theo hiện hành là 20 năm đóng BHXH, sắp tới giảm xuống 15 năm và đủ tuổi về hưu theo lộ trình, 60-62 tuổi.

Với người tham gia BHXH tự nguyện sau tháng 7/2025, điều kiện hưởng lương hưu được đề xuất áp dụng theo quy định chung. Cụ thể, lao động đóng 15 năm BHXH và đủ 61 tuổi 3 tháng với nam và 56 tuổi 8 tháng với nữ. Sau đó, tuổi hưởng lương hưu mỗi năm tăng thêm ba tháng với nam cho đến khi đủ 62 tuổi vào năm 2028 và bốn tháng với nữ cho đến khi đủ 60 tuổi vào năm 2035.

Bộ Lao động Thương binh và Xã hội lý giải Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định người đóng BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi tham gia đủ 20 năm BHXH và đủ 55 tuổi với nữ, 60 tuổi với nam. Các cơ quan, tỉnh thành vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu trên cơ sở này. Trong khi đó, tuổi hưu đã tăng theo lộ trình trong Bộ luật Lao động năm 2019. Đề xuất nhằm phù hợp định hướng tăng tuổi hưu và kế thừa cam kết nhà nước, tránh ảnh hưởng niềm tin của người dân vào chính sách tự nguyện.

BHXH tự nguyện ra đời năm 2008, dành cho lao động trong độ tuổi ở khu vực phi chính thức, không có quan hệ hay hợp đồng lao động. Sau 15 năm triển khai, cả nước có khoảng 1,46 triệu người tham gia BHXH tự nguyện. Tỷ lệ bao phủ chỉ đạt 2,7% số người trong độ tuổi lao động.

Chính sách gồm hai chế độ thụ hưởng là hưu trí và tử tuất, không có chế độ thai sản, ốm đau, bệnh nghề nghiệp hay tai nạn lao động như BHXH bắt buộc. Từ năm 2018, Nhà nước hỗ trợ từ ngân sách 10% mức đóng tính trên thu nhập tháng bằng chuẩn nghèo nông thôn, khuyến khích các tỉnh thành trích thêm kinh phí từ ngân sách để bù đắp, hỗ trợ lao động. Số người tham gia tăng chậm nhưng người rút một lần lại tăng nhanh.

Giai đoạn 2016-2021, cả nước có hơn 54.000 người đóng BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu hằng tháng, bình quân 9.000 người mỗi năm.

Dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi dự kiến được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp Quốc hội tháng 10/2023, thông qua tại kỳ họp tháng 5/2024 và có hiệu lực từ 1/7/2025.

Hồng Chiêu