Trước tình trạng dồn ứ hàng chục tấn rác, mới đây chính quyền Đức Phổ phải huy động hơn 500 người nhằm tổng vệ sinh ở phường Phổ Thạnh, đặc biệt là đầm nước mặn Sa Huỳnh. Trong khi ở phường này, nhà máy xử lý rác MD bằng công nghệ đốt đầu tiên ở địa phương phải đắp chiếu nhiều năm.

Người dân và các lực lượng dọn rác trên đầm Sa Huỳnh, ngày 16/8. Ảnh: Phạm Linh

Dự án xử lý rác nói trên do Công ty MD đầu tư với tổng vốn hơn 50 tỷ đồng, xây trên diện tích khoảng 20.000 m2 ở bãi rác cũ tồn tại hơn 10 năm trước; khả năng xử lý 50 tấn rác thải mỗi ngày. Đầu năm 2018 nhà máy khánh thành, song hoạt động chưa đầy nửa năm thì Quảng Ngãi xảy ra sự cố ùn ứ rác trên diện rộng.

Tháng 7/2018, rác thải ở TP Quảng Ngãi ứ đọng khoảng 1.500 tấn, bốc mùi hôi thối, song nhà máy xử lý rác tại Nghĩa Kỳ bị người dân chặn không cho thu gom. Chính quyền tỉnh phải chỉ đạo đưa rác ở TP Quảng Ngãi tới các khu xử lý khác, gồm có nhà máy MD ở Sa Huỳnh, cách đó hơn 70 km, khiến người dân ở đây lo ngại.

Cuối tháng 7 năm đó, khoảng 300 người mang quan tài chặn đường vào nhà máy rác MD. Họ cho rằng bãi rác đặt gần khu dân cư, trước đây (từ 2007 đến 2017) chỉ là hố rác của Phổ Thạnh, nhưng nay thành nơi xử lý của toàn huyện, lượng rác ngày càng nhiều. Đáp lại lãnh đạo địa phương nói nhà máy xử lý bằng công nghệ đốt, thay vì chỉ chôn lấp như trước đây, là "tốt cho người dân".

Để xoa dịu căng thẳng, Chủ tịch UBND Quảng Ngãi khi đó đã tổ chức đối thoại với hàng trăm người dân Phổ Thạnh. Tại cuộc gặp này, chính quyền Đức Phổ khẳng định nhà máy được cấp phép đúng quy định, phù hợp quy hoạch. Còn lãnh đạo tỉnh nói địa phương "làm hơi tắt" vì khi triển khai dự án chỉ tham vấn đoàn thể, mặt trận chứ không lấy ý kiến người dân khi làm dự án.

Việc phản ứng của người dân ngày càng mạnh hơn. Đến đầu tháng 9/2018, 9 người bị bắt vì gây rối khi chặn quốc lộ phản đối nhà máy rác. Sau đó, Phó chủ tịch tỉnh Nguyễn Tăng Bính (đã nghỉ hưu) tiếp tục đối thoại với người dân và hứa sẽ di dời nhà máy.

Đầu năm 2019, trái với khẳng định ban đầu của chính quyền rằng nhà máy được cấp phép đúng quy định, Thanh tra tỉnh Quảng Ngãi đã chỉ ra sai phạm của lãnh đạo xã Phổ Thạnh, huyện Đức Phổ (nay là phường, thị xã) và các sở ngành dẫn đến việc UBND tỉnh Quảng Ngãi chấp thuận quyết định đầu tư dự án khi chưa đảm bảo điều kiện.

Cụ thể, lúc xây nhà máy đã có dân cư nằm trong phạm vi 1.000 m tính từ bãi chôn lấp nhưng quá trình khảo sát, lập và trình phê duyệt quy hoạch, đơn vị tư vấn và Sở Xây dựng không đề cập đến. Điều này dẫn đến bãi chôn lấp gần khu dân cư, không đảm bảo khoảng cách an toàn. Nhà máy cũng chưa đúng quy hoạch, không lấy ý kiến các sở ngành liên quan.

Tháng 9/2019, Tỉnh ủy Quảng Ngãi khiển trách ông Trần Em – nguyên chủ tịch huyện Đức Phổ và ông Nguyễn Quốc Tân – Phó giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường và một số cán bộ về sai phạm tại dự án trên.

Rác ứ đọng làm ô nhiễm nguồn nước nuôi thủy sản ở khu vực đầm Sa Huỳnh. Ảnh: Phạm Linh

Người dân Phổ Thạnh sau đó được vận động để đồng thuận cho nhà máy xử lý rác MD vận hành đến năm 2022 để xử lý 22.500 m3 rác ở bãi rác cũ và thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt hàng ngày của Sa Huỳnh. Nhà máy sẽ được di dời sau khi hoàn thành xử lý rác tồn đọng.

Chính quyền tỉnh Quảng Ngãi cũng chấp thuận đề nghị giãn tiến độ thực hiện dự án 21 tháng để Công ty MD hoàn thiện các hạng mục còn lại (dự án đã khánh thành nhưng một số hạng mục chưa hoàn thiện). Tuy nhiên trong quá trình nhà máy rác hoàn thiện các hạng mục còn thiếu, người dân Phổ Thạnh lại ngăn không cho công nhân chuyển vật liệu xây dựng lên nhà máy.

Đến nay sau 5 năm bị dừng hoạt động, nhà chức trách vẫn chưa đưa ra phương án giải quyết cho chủ nhà máy rác. Mới đây Công ty MD đã khởi kiện UBND tỉnh Quảng Ngãi do nhà máy phải dừng hoạt động vì chính quyền tỉnh chấp thuận dự án đầu tư chưa đảm bảo quy định pháp luật, không di dời các hộ dân lân cận trước khi công trình triển khai.

Theo Công ty MD, sự việc này làm cho nhà đầu tư thiệt hại nhiều tỷ đồng do không tạo ra doanh thu, trang thiết bị, máy móc bị hư hỏng.

Ông Đỗ Tâm Hiển, Chủ tịch UBND thị xã Đức Phổ, nói từ khi nhà máy xử lý rác MD dừng hoạt động đã gây nhiều khó khăn cho xử lý rác thải ở thị xã. Trước mắt, địa phương tổ chức đầu tư hố rác, tăng cường vận động người dân không xả rác thải, đặc biệt là ra đầm nước Sa Huỳnh. Những người không chấp hành sẽ bị xử phạt nghiêm dựa vào camera giám sát.

Trả lời VnExpress, Chủ tịch UBND Quảng Ngãi Đặng Văn Minh, cho biết về lâu dài địa phương đang đầu tư khu liên hiệp ở Phổ Nhơn (cách Phổ Thạnh gần 30 km) để xử lý rác thải ở địa phương.

Liên quan khởi kiện của Công ty MD, chính quyền tỉnh Quảng Ngãi đã từ chối hòa giải và đợi tòa thực hiện các bước tiếp theo. "Nếu sai tỉnh sẽ chịu trách nhiệm bồi thường, còn doanh nghiệp đủ điều kiện sẽ tiếp tục hoạt động", ông Minh nói.

Phạm Linh