Cư sĩ Trần Đình Sơn, nguyên Phó ban Văn hóa Giáo hội Phật giáo Việt Nam, cho biết ở Việt Nam đa số tín đồ Phật giáo theo truyền thống đại thừa (Bắc truyền). Tục phóng sinh cầu phước lành dựa theo một số kinh Phật.

Kinh Phạm võng ghi phật tử nên phát tâm từ bi để thực hành hạnh nguyện phóng sinh. Tất cả chúng sinh luân hồi trong sáu đường, trải qua nhiều đời kiếp đều có thể là thân bằng quyến thuộc của nhau. Do đó, khi thấy sinh vật nào bị đe dọa giết hại thì phật tử nên tìm cách cứu chúng.

Nhà nghiên cứu văn hóa Trần Đình Sơn. Ảnh: Mai Nhật

Kinh Kim quang minh ghi chuyện trưởng giả Lưu Thủy cứu đàn cá sắp chết khát trong ao bị khô cạn nước. Kinh Tạp bảo tạng ghi chuyện chú tiểu phát tâm cứu đàn kiến bị trôi dạt trong nước lũ, nhờ phước lành đó mà tăng tuổi thọ.

Theo thời gian, phật tử và người dân tin rằng phóng sinh sẽ đem lại phước đức như tăng tuổi thọ, thoát tai nạn. Tục phóng sinh vì thế dần phổ biến tại nhiều nơi trên cả nước đến ngày nay.

Tuy nhiên, ông Sơn cho rằng phật tử và người dân nên thực hành phóng sinh đúng như kinh Phật dạy và ý nghĩa ban đầu. Đó là nếu con người gặp vật nuôi quý hiếm bị bắt, bị nạn thì tìm cách giải thoát, cứu nạn rồi thả về tự nhiên. "Việc mua các loài vật, nhất là loài gây hại môi trường và mang thả xuống sông, hồ thì không phải là phóng sinh mà còn làm hại tự nhiên", ông Sơn nói.

Trong cuộc sống hiện đại, phóng sinh cũng nên được hiểu rộng hơn là giữ gìn môi trường thiên nhiên hoang dã để nuôi dưỡng thú hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng; cấm săn bắt động vật hoang dã trong mùa sinh sản...

Cư sĩ Trần Đình Sơn cho rằng việc săn bắt chim cá hoang dã để phục vụ nhu cầu phóng sinh hiện nay là "sa vào làm việc ác, trái với giáo lý Phật giáo, ngược với những lời nguyện cầu công đức hàng ngày của tín đồ Phật giáo". Những người hiểu rõ giáo lý từ bi cứu khổ của Phật giáo sẽ không săn bắt chim cá và các loài vật hoang dã về để thả vì mục đích phóng sinh.

Người dân chuyển sọt cá để thả xuống sông Hồng, tại làng Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội, tháng 2/2018. Ảnh: Ngọc Thành

Người dân Việt Nam thường phóng sinh chim, cá, các loài động vật trong dịp Phật đản, lễ Vu Lan (rằm tháng 7 âm lịch), Tết Nguyên đán... với mong muốn cầu an cho bản thân, gia đình. Tuy nhiên, việc phóng sinh thời gian qua gây nhiều tranh cãi.

Từ năm 2019, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ Tài nguyên và Môi trường) từng cảnh báo người dân thả sinh vật ngoại lai xuống sông hồ để chúng ăn thịt các loài bản địa "thì từ phóng sinh lại thành sát sinh". Đại diện Giáo hội Phật giáo Việt Nam từng cho biết người dân thả ốc bươu vàng, rùa tai đỏ, tôm càng đỏ (tôm hùm đất)... là do chưa hiểu hết về mức độ nguy hiểm của chúng.

Viết Tuân