Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đang hoàn thiện dự thảo sửa đổi Nghị định 20 về chính sách trợ giúp xã hội với nhiều nhóm được bảo trợ từ ngân sách nhà nước. Dự thảo đề xuất hai phương án nâng mức chuẩn trợ giúp xã hội từ 360.00 đồng lên 500.000 đồng hoặc 750.000 đồng mỗi tháng.

Nghị định 20 thực thi từ tháng 7/2021 quy định mức chuẩn trợ giúp xã hội 360.000 đồng mỗi tháng. Chuẩn này là căn cứ xác định trợ cấp cho người già trên 80 tuổi không hưu trí, trợ cấp nuôi dưỡng tại cơ sở bảo trợ xã hội và kinh phí chăm sóc một số nhóm đặc thù khác. Chính sách hiện hỗ trợ hơn 3,3 triệu người già trên 80 tuổi, trẻ mồ côi, người khuyết tật...

Người cao tuổi Hà Nội thư giãn bên Hồ Gươm, tháng 9/2023. Ảnh: Ngọc Thành

Ông Nguyễn Hoàng Vĩnh Thanh, Vụ phó Kế hoạch Tài chính, lý giải mức chuẩn trợ giúp như hiện hành quá thấp, chỉ bằng 24% so với chuẩn nghèo nông thôn giai đoạn 2021-2025 (hiện 1,5 triệu đồng mỗi tháng). Mười năm qua, lương cơ sở đã điều chỉnh 6 lần nhưng chuẩn trợ giúp xã hội chỉ tăng hai lần.

Ông Thanh cho biết nếu chọn phương án tăng lên 500.000 đồng mỗi tháng, mức trợ giúp bằng 33% so chuẩn nghèo nông thôn, ngân sách nhà nước dự kiến hàng năm chi khoảng 37.000 tỷ đồng. Nếu thực hiện từ ngày 1/7/2024, kinh phí bố trí trong năm khoảng 4.700 tỷ đồng.

Nếu điều chỉnh lên 750.000 đồng mỗi tháng, chuẩn trợ giúp bằng 50% so với chuẩn nghèo nông thôn giai đoạn hiện hành, ngân sách nhà nước dự kiến chi hàng năm khoảng 54.000 tỷ đồng. Nếu thực hiện từ giữa năm sau, kinh phí bố trí thêm 13.000 tỷ đồng.

"Cơ quan soạn thảo lựa chọn phương án nâng lên 500.000 đồng, đồng thời bổ sung một số nhóm bảo trợ vào dự thảo. Chính sách điều chỉnh tác động lớn đến ngân sách nhà nước hàng năm nên phải bàn thảo kỹ và lấy ý kiến Bộ Tài chính", ông nói, thêm rằng sẽ sớm trình Chính phủ để kịp thực hiện từ giữa năm 2024.

Độ bao phủ an sinh cho người già sau tuổi lao động của Việt Nam mới đạt 35% (Xem chi tiết). Đồ họa: Gia Linh

Nếu chính sách được thông qua, chuẩn trợ giúp xã hội có thể được lấy làm cơ sở tính hưởng chế độ cho một số nhóm theo đề xuất trong Luật Bảo hiểm xã hội, như trợ cấp hưu trí xã hội cho người già trên 75 tuổi không lương hưu, trợ cấp hàng tháng cho người hết tuổi lao động dưới 75 tuổi nhưng chưa đủ năm đóng BHXH.

Việt Nam có hơn 14,4 triệu người già sau tuổi lao động, nhưng chỉ 5,1 triệu người được hưởng an sinh từ Quỹ Bảo hiểm xã hội lẫn ngân sách nhà nước, bao phủ khoảng 35%. Còn hơn 9 triệu người không có lưới an sinh hỗ trợ, dự báo tăng lên 13 triệu người vào năm 2030.

Nghiên cứu của Quỹ dân số Liên hợp quốc chỉ ra đây là kết quả của việc lao động trong độ tuổi tham gia BHXH thấp. Nguồn thu nhập của người già Việt Nam phần lớn vẫn tới từ hỗ trợ của con cái, tới 38%; 29% từ tiếp tục làm việc, chỉ 15% hưởng hưu trí và 10% nhận trợ cấp xã hội.

Nguy cơ mất an ninh thu nhập tuổi già luôn hiện hữu, trong khi ngân sách chi cho trợ giúp xã hội cho người cao tuổi của Việt Nam còn khiêm tốn so với các quốc gia cùng trình độ phát triển, khoảng 6.130 tỷ đồng, chiếm 0,15% GDP vào năm 2020.

Hồng Chiêu